Troszkę teorii
Tak jak poprzednio zaczniemy od opisania procesorów Intela. Z przyczyn wiekowych nie będę się rozpisywał nad Pentium III a skupię się na Pentium 4 i Celeronie opartym na tym procesorze. Otóż procesory te korzystają z architektury NetBurst. Najważniejszą cechą od strony chipsetu tej architektury jest konieczność dostarczenia procesorowi ogromnych ilości danych do obliczania. Wszelkie spowolnienia w dostarczaniu danych odbijają się bardzo mocno wydajności tych procesorów. Dlatego Intel wydając te procesory postawił na pamięci RDRAM. Pamięci te są bardzo wydajne i jednocześnie bardzo drogie. W owym czasie pamięci DDR SDRAM miały przepustowość 2,1 GB/s (pamięci DDR 266 MHz) a procesory Pentium 4 potrafiły dzięki swojej magistrali 400 MHz (100 MHz w trybie QPB czyli 100 MHz *4=400 MHz) przyjąć 3,2 GB/s. Aby w pełni wykorzystać moc obliczeniową tego procesora potrzebne były pamięci DDR SDRAM 400 MHz, których wtedy po prostu nie było. Tak więc Pentium 4 występował z pamięciami RDRAM które zapewniały przepustowość 6,4 GB/s. Z czasem szyna FSB procesorów Pentium 4 zaczęła rosnąć, najpierw do 533 MHz a aktualnie do 800 MHz. Potrzeba więc i bardziej wydajnych pamięci. Dziś dostępne są już po w miarę przystępnych cenach pamięci DDR SDRAM 333 i 400 MHz. Tak więc naturalnym kierunkiem rozwoju było wykorzystanie właśnie pamięci DDR. Opiszę więc chipsety obsługujące właśnie te pamięci. Z przyczyn prawie całkowitego braku chipsetów obsługujących pamięci RDRAM (jedynym ich producentem jest jeszcze SiS ponieważ Intel zaprzestał ich produkcji) oraz ich niebotycznej ceny pominę tą ślepą gałąź rozwoju chipsetów. Aby w pełni wykorzystać moc obliczeniową dzisiejszych procesorów Pentium 4 należy im zapewnić przepustowości pamięci jak pokazałem w tabelce poniżej.

Tabela 1

A jak ma się do tego wydajność pamięci DDR SDRAM dostępnej na rynku? Tabelka poniżej.

Tabela 2

Jak widać po tabelkach najszybsze pamięci DDR 400 MHz mają przepustowość która jest zaspokoić jedynie procesory Pentium 4 z magistralą 400 MHz. Co więc zrobić aby zwiększyć przepustowość do, wymaganych dla procesorów z FSB 800 MHz, 6,4 GB/s? Otóż problem ten został rozwiązany w dość prosty sposób. Należy zastosować podwójny kontroler pamięci. W takim przypadku należy zainstalować dwa identyczne moduły pamięci (niby nie muszą być te same ale najbezpieczniej jest mieć dokładnie takie same układy pamięci) które dzięki podwójnemu kontrolerowi pamięci działają jednocześnie i ich przepustowości sumują się. Tak więc w trybie "dual chanel" (tak się nazywa tryb pracy z włączonym podwójnym kontrolerem pamięci) przepustowości pamięci podwajają się (oczywiście musimy mieć dwie kości :). W tabelce poniżej zestawiam przepustowość pamięci w trybie zwykłym i "dual chanel".

Tabela 3

Dzięki takiej operacji przepustowość pamięci jest wystarczająca dla procesorów Pentium 4 i mogą one pracować na maksimum swoich możliwości. Oczywiste jest że dodatkowy kanał pamięci w chipsecie kosztuje i chipsety z taką opcją są droższe od tych z pojedynczym kanałem pamięci. Na rynku są więc dostępne dwa rodzaje chipsetów dla Pentium 4:
-do budowy wydajnych i drogich
-oraz tanich ale mniej wydajnych komputerów
To by było na tyle jeśli chodzi o teorię. Teraz czas przyjrzeć się chipsetom.

Intel
Jak już pisałem jest to główny dostawca chipsetów dla swoich procesorów. Aktualnie najpopularniejsze chipsety to i845PE, i848, i865PE oraz i875P. Z powodów oczywistych pominę chipsety ze zintegrowaną grafiką gdyż dla graczy jest ona zdecydowanie za mało wydajna. Ok. to zaczynamy od staruszka i845PE. Poniżej jego specyfikacja.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533 MHz (po zmianie BIOS-u także 800 MHz)
Obsługa pamięci DDR 266/333 MHz (nieoficjalnie także 400 MHz)
AGP 4x
Obsługa technologii HyperThreading

Układ ten współpracuje z mostkiem południowym ICH4 (dość starym) który obsługuje:
Dyski w trybach UDMA 33/66/100
6 portów USB 2.0
6 slotów PCI

Wydawać by się mogło że z powodu niezbyt zaawansowanych technologii jakie występują w tym chipsecie nikt go już nie używa. Ależ nic bardziej mylnego. Chipset ten doskonale się podkręca dzięki czemu dostępna jest magistrala FSB 800 MHz oraz obsługa pamięci DDR SDRAM 400 MHz. Ponadto chipset ten jest dość tani i dzięki temu płyty z nim są w dość przystępnych cenach. Oczywiście jednokanałowa obsługa pamięci powoduje że komputer z płytą na tym chipsecie nie należy do najwydajniejszych ale za to jest tani. Warto dodać iż należy w płytach z tym chipsetem wgrać najnowszy BIOS w celu uzyskania FSB 800 MHz i obsługi pamięci DDR 400.

i848
Chipset ten powstał jako okrojone i865. Ale tak naprawdę to jest to i845PE z oficjalnie dostępnymi funkcjami które tenże miał nieoficjalnie a dodatkowo AGP 8x. Specyfikacja tego chipsetu poniżej.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Chipset ten współpracuje z mostkiem południowym ICH5 lub ICH5R. Mostki te wnoszą kilka nowych funkcji ale zasadniczo mało różnią się od ICH4. Z nowości wymienić trzeba obsługę SATA i RAID w mostku ICH5R.

SATA 150 2 kanały
Dyski w trybach UDMA 33/66/100
8 portów USB 2.0
6 slotów PCI
RAID 0, 1 (w mostku ICH5R)

Widać więc że jest to prawie to samo co i845PE tyle że z nowym mostkiem południowym. I tu zaczynają się problemy bo skoro chipsety i848 i i845PE prawie się nie różnią to czemu ten pierwszy jest o ok. 10 USD droższy (czyli o ok. 40%)? No cóż tego poza Intelem nie wie nikt. Tak więc niestety płyty z chipsetem i848 muszą po prostu być droższe. Zakup płyty z tym chipsetem wydaje się być zatem nie opłacalny, tym bardziej że już niedługo pojawią się płyty z chipsetem VIA PT800 które oferują możliwości takie jak i848 a do tego są w cenie i845PE i na dokładkę są od nich wydajniejsze. Tak więc odradzam zakup płyt z tym układem z powodu na wygórowane żądania cenowe Intela.

i865PE
Jest to chyba aktualnie najlepszy zakup dla platformy Intel. A dlaczego? O tym za chwile. Najpierw specyfikacja.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa DWUKANAŁOWO pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading
Po aktualizacji BIOS-u możliwość włączenia technologii PAT

Chipset ten współpracuje z mostkiem południowym ICH5 i ICH5R których specyfikacje podałem wyżej. A więc dlaczego ten chipset jest aktualnie najlepszy? Otóż w porównaniu do najwydajniejszego i875P jest po prostu tańszy. Wiedzieć jednak należy że i875P oraz i865PE schodzą z jednej taśmy produkcyjnej i tak naprawdę są to te same układy, tyle że w chipsecie i865PE zablokowana jest technologia PAT (Performance Acceleration Technology czyli po polsku Technologia poprawiająca wydajność). Jednak sprytni producenci płyt głównych szybko to odkryli i wypuścili poprawione wersje BIOS-ów dzięki którym włączenie technologii PAT stało się możliwe i płyty z układami i865PE uzyskały wydajność tych z i875P.

Obok na górze strony tabelka obrazująca wzrost wydajności po włączeniu technologii PAT na płycie z chipsetem i865PE.
Jak więc widać wzrost wydajności jest całkiem spory. Jeśli ktoś planuje zakup wydajnej płyt dla platformy Intel Pentium 4 to zdecydowanie polecam mu produkt na tym właśnie chipsecie. Jest wydajny i tańszy od płyt z i875P, chociaż tańszy nie znaczy tani. No ale cóż za wydajność trzeba płacić.

Tabela 4

i865P
Jest to najmniej wydajna odmiana chipsetu i865. Jednak jest także najtańsza. Płyt z tym układem kosztują nawet połowę tego co z układem i865PE. A dlaczego tak jest? Otóż jest to bardzo proste. Płyty te nie obsługują FSB 800 MHz oraz pamięci DDR 400. Jako że nie obsługują procesorów z FSB 800 MHz to jedyny dostępny procesor z technologią HyperThreading to Pentium 4 3,06 GHz z FSB 533 MHz. Płyty z tym układem nadają się więc do budowy tanich ale mimo wszystko dość wydajnych komputerów (wydajniejszych od tych z układami i848 oraz i845PE) jednak trzeba wiedzieć że układ ten jest nie rozwojowy, tzn. nie zainstalujemy tam już żadnego nowszego procesora. Poniżej specyfikacja chipsetu i865P.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533 MHz
Obsługa DWUKANAŁOWO pamięci DDR 266/333 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Chipset ten współpracuje z mostkiem południowym ICH5 oraz ICH5R

Do czego więc można wykorzystać płytę z tym układem. Otóż jeśli spali nam się płyta którą aktualnie posiadamy a naprawdę nie mamy pieniędzy to zakup płyty z tym chipsetem jest do zaakceptowania. Jednak jeśli kupujemy nowy komputer i nie mamy pieniędzy to lepiej kupić platformę AMD ponieważ płyty i procesory są tam zdecydowanie tańsze. Podsumowując odradzam zakup płyty z tym chipsetem z powodu na jego ułomności (brak FSB 800 MHz) chyba że naprawdę nie mamy pieniędzy a procesor Pentium 4 już mamy.

i875P
Jest to najmocniejszy z chipsetów dla Pentium 4. Niestety jest także najdroższy. Płyty z tym układem kosztują nawet 1100 PLN. No cóż trochę drogo ale mamy za to najwyższą możliwą obecnie wydajność. Poniżej specyfikacja tego chipsetu.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa DWUKANAŁOWO pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading
Technologia PAT

Układ ten współpracuje z mostkiem południowym ICH5 oraz ICH5R.

O chipsecie tym nie ma się co rozpisywać. Oferuje on najwyższą wydajność w połączeniu z zaporową ceną. I właśnie o cenę tu chodzi. Płyty z tym układem są trochę przy drogie jak na mój gust i z tego co wiem to większości ludzi. Jednak jeśli ktoś nie ma co z pieniędzmi robić to będzie to bardzo dobry wybór. Dla mniej zamożnych polecam zakup płyty z chipsetem i865PE i aktualizację BIOS-u dzięki temu uzyskają oni nieoficjalnie i875P.

VIA
VIA tak naprawdę nie ma jeszcze produktu dla platformy Pentium 4. Niby jest już P4X400 ale płyt z tym układem jak na lekarstwo. Wszyscy teraz czekają na PT800 który ma się pojawić już wkrótce. Poniżej specyfikacja nadchodzącego chipsetu.

PT800
Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Układ ten będzie współpracował z nowym mostkiem południowym VIA VT8237 a jego możliwości są poniżej:

Układ dźwiękowy VIA Vinyl 5.1
6 slotów PCI
Karta sieciowa 10/100 Mbit
SATA 150 2 kanały
RAID
UDMA 33/66/100/133
8 portów USB 2.0

Nowy mostek od VIA zapowiada się bardzo dobrze i dzięki niemu będziemy mogli odpuścić sobie np. zakup karty sieciowej oraz muzycznej (układ Vinyl generuje bardzo doby dźwięk, jest to profesjonalny układ dźwiękowy z firmy zakupionej przez VIA, co niektórzy twierdzą że ma on większe możliwości od SB Audigy2). A co z wydajnością układu PT800? Niestety jeszcze nic nie wiadomo ale można wysnuć trochę przypuszczeń. Otóż układ P4X400 w testach wydajnościowych wyprzedzał i845PE więc jeśli VIA jeszcze trochę popracowała nad zwiększeniem wydajności (a twierdzi że to robiła i nie ma co wątpić w te słowa) to może się okazać że tylko układy Intela z dwukanałową obsługą pamięci są w stanie wyprzedzić produkt VIA. No ale na ostateczny sąd trzeba poczekać do premiery płyt z tym układem. Jednak już teraz wiadomo że VIA nie będzie żądać zbyt wygórowanej ceny za swoje układy dzięki czemu płyty z tym układem będą tańsze i mogą stanowić ogromną konkurencję dla Intela i jego chipsetów.

PT880
Układ ten to wielki nieobecny na rynku. O układzie tym mówi się już od dłuższego czasu. Będzie to konkurencja dla Intelowskiego I865PE i i875P i to za niższą cenę. A poniżej jego specyfikacja

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa DWUKANAŁOWO pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Układ ten będzie współpracował z mostkiem południowym VIA VT8237.

Jak widać będzie to PT800 z dwukanałową obsługą pamięci. Co do wydajności nie wiadomo jeszcze kompletnie nic. Układ ten ma się ukazać na początku roku 2004.

SiS
SiS jest producentem chipsetów które są raczej pogardzane wśród użytkowników komputerów. A całkiem niesłusznie. Nie będę się rozpisywał o starszych chipsetach SiS a skoncentruję się na dwóch najnowszych. A są to SiS655FX oraz SiS648FX. Pisząc niesłusznie miałem na myśli SiS655FX. Jest to chipset który obsługuje pamięci DDR 400 MHz DWUKANAŁOWO. No ale może po kolei.

SiS648FX
Jest to słabszy chipset SiS-a. Służy do budowy komputerów biurowych gdzie wydajność nie jest najważniejsza ale cena już owszem. Poniżej specyfikacja tego chipsetu.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Chipset ten współpracuje z mostkiem południowym SiS963L o następującej specyfikacji.

Obsługa UDMA 33/66/100/133
6 portów USB 2.0
Karta dźwiękowa AC 97
Karta sieciowa 10/100 Mbit
6 slotów PCI

Jak widać jest to standardowy układ dla Pentium 4 obsługujący pamięć jednokanałowo. Wydajność tego chipsetu jest już znana i nie jest ona wyśrubowana, jednak znowu nie odstaje znacząco od konkurencji. A czy kupować płyty z tym chipsetem? Jeśli się nie ma pieniędzy to można, płyty z tym układem są bardzo tanie. Teraz jednak przejdźmy do większego brata.

SiS655FX
Układ ten obsługuje dwukanałowo pamięci DDR 400 MHz. Niestety cena płyt z tym układem nie jest już tak niska jak z SiS648FX ale jeszcze nie odstrasza. W porównaniu do i865PE są to płyty zauważalnie tańsze. Poniżej specyfikacja tego chipsetu.

Obsługa procesorów Pentium 4/Celeron (Socket 478)
FSB 400/533/800 MHz
Obsługa DWUKANAŁOWO pamięci DDR 266/333/400 MHz
AGP 8x
Obsługa technologii HyperThreading

Chipset ten współpracuje już z nowszą odmianą mostka południowego czyli z SiS964.

Obsługa UDMA 33/66/100/133
SATA 2 kanały
RAID 0, 1
8 portów USB 2.0
Karta dźwiękowa AC 97
Karta sieciowa 10/100 Mbit
6 slotów PCI

Jest to aktualnie najwydajniejszy chipset od SiS. A co najważniejsze sprawuje się bardzo dobrze i wydajnością nie ustępuje zbytnio i865PE. Tak więc jeśli ktoś chce kupić nieco tańszą płytę z obsługą pamięci dwukanałowo to polecam mu SiS 655FX.

Podsumowanie
Na koniec pragnę dodać że jest jeszcze jeden producent układów dla Pentium 4. Jest to Ati. Jednak o ich produkcie jeszcze za dużo nie wiadomo. Ati na pewno chce powtórzyć sukces Nvidii która zdominowała rynek chipsetów dla AMD. Czy uda im się to? Czas pokaże ale osobiście wątpię. Bardzo dużo ludzi uważa że procesory Intela najlepiej działają z chipsetami Intela. Do tego dochodzi jeszcze bardzo duża grupa osób którzy kupując komputer nie mają o nim zielonego pojęcia. Ludzie ci kupują produkty Intela jako znaną markę. Tak więc Intel na rynku chipsetów trzyma się mocno i nic nie wskazuje na to aby miało się to zmienić. A teraz wybór chipsetu. No cóż nie jest to łatwe. Moim zdaniem aktualnie najlepszy stosunek możliwości do ceny (z naciskiem na wydajność) mają chipsety SiS655FX oraz i865PE przy czym ten drugi jest wydajniejszy. Zobaczymy jeszcze jak będzie się zachowywać chipset VIA PT880 ale to dopiero za pół roku. Do zobaczenia za miesiąc. Oczywiście zapraszam wszystkich do pisania do mnie. Maila macie powyżej.